Siyaset, Sinema ve Felsefe Ustası Ulus Baker’ı 63. Yılında Anıyoruz

Kıbrıslı Türk Baker; Bir sosyolog, filozof, eleştirmen, yazar, çevirmen ve öğretim görevlisi olarak entelektüel açıdan dolu bir hayat yaşadı.

Ulus’un hayatta izleyeceği yol en başından belliydi. Okumak, düşünmek ve üretmekle geçen hayatında sanat ve felsefe alanında dikkate değer eserlere imza atmıştır.

“Neden,” diye sormuştu Deleuze; her aşk, her deneyim, her olay bizi üzer, paramparça eder? Neden tüm olaylar her zaman bir tür salgın, savaş, yaralanma veya ölüm oluyor? Deleuze, hiçbir zaman olayla bir tutulmayız dedi – her zaman ya çok erken ya da çok geç kalırız; Ya çok sabırsızız, ya çok pasifiz, ya çok ilerideyiz ya da ulaşılamayacak kadar uzağız. Ya da şu: “Bana çok zayıf ve kırılgan görünen hayatım elimden kayıp gidiyor;’ ya da şu: “Hayata karşı zayıfım ben, beni alt üst eden hayat, benimle ilgisi olmayan tek şeyini döküyor.”

Ölüme ilişkin en farklı felsefi tavrı Spinoza’da buluruz; Yaşayan bireyin özü değil, varoluşun sonu olan ölüm, onun için bir hiçtir ve bilincine herhangi bir kavram sunamaz. Başka bir deyişle, hiçbir şey olmayan ölümü düşünmek, hiçbir şeydir.’

Öğrencileri onu severdi ve derslerde de gördükleri gibi, Ulus Baker onlarca farklı konuda derin bilgiye sahip gerçek bir entelektüeldi. Rus sineması üzerine yaptığı çalışmalar özellikle ilgi çekiciydi.

Ulus Baker, teknolojinin sanatı doğrudan etkilediği, dünya siyaset sahnesinde köklü değişimlerin yaşandığı, ‘kitle ilacı’nın hızla yayıldığı bir dönemde yaşadı. Bu nedenle, tüm bunlara kendi düşüncesinde ışık tuttu ve bakış açıları sundu.

Düşünen bir beyefendinin getirdiği doğal bir refleks olarak yazdığı yazıları birçok değerli dergide yayınlandı ve entelektüel hayatın bir modülü oldu.

Yazdığı kitaplardan biri olan ‘Siyasal Alanın Oluşumu Üzerine Bir Deneme’ ile değişen siyasi dinamikleri felsefi bir bakış açısıyla ele aldı.

Derrida neden “şiddet söylenemeyen şeydir” yazdıktan sonra konuşsun ki? Şiddet gerçekten söylenemeyecek tek şeydir, çünkü anlatmaktan vazgeçtiğiniz anda ona başvurursunuz…’

“Hegel adlı adam bu kötü sonsuzluk kavramına sahipti. Bu ne anlama gelir? Kötü sonsuzluk, her zaman toplama yoluyla oluşan sonsuzluktu. Sonu yok. Hep artı bir artı bir ekliyorsun. Bu eklenen sonsuzluk sizi oraya götürmez. Hiçbir yere götürmeyen bir sonsuzluk. Gerçek değil, gerçek değil, varoluşsal değil. Bu sadece matematiksel bir sonsuzluk. Ama makro dünyada böyle bir sonsuzluk olduğunu düşündüklerinde bunalıma girenler de oldu. Pascal gibi mesela…”

Bu kitabı okuyanlar, çalışanlar; Ulus Baker’ın Travel Park Actions’ı ne kadar görmek istediğini tahmin edebiliyorlar.

“Oldukça Spinoza okudum… Onun politik ideolojisi (ya da felsefesinin politik bir karakter kazandığı yer) bize endişe, umut ve güvenlik duygusuna dayalı rejimlerin korkunç ve istikrarsız olduğunu söylüyor… A saf kaygıya dayalı rejim (tiranlık, diktatörlük, despotizm, mutlak totaliterlik) yıkıma açıktır… Tek dayanağı, onu devirecek nüfusunu kırıp geçirmiş olmasıdır… Cehennem gibi bir döngü… Ama umut temelli rejim de iyi değil – çünkü çok netleşecek ki, kehanet edilen umutlar gerçekleşmeyecek… Bu yüzden solun ‘ütopyalarımızı yeniden uyandırma’ girişimlerine, kefaret de dahil, hep karşı olmuşumdur… Ayrıca, umut bir sıkıntı içerir – uzakta tutulan bir üzüntü ve bu uzak tutulma halinin er ya da geç geleceği kaderdedir…’

Her türün tüm teknik bilgisine sahip olup, uzman anlayışı sayesinde dünya müziğinin tüm arka planına, sosyolojik oluşumuna ve ideolojisine dair büyük bir birikime ve anlatım gücüne sahiptir.

Özellikle Çingene Müziği konusunda yetkindir. Tüm dönemlerin klasik müziği ile Roma müziği arasındaki bağı Türkiye’nin en iyisi olmasa da tınısı, sözleri ve tüm provalarıyla kuran kişi olma özelliğine sahiptir.

‘Kapitalizm aşamasında güçlü ekonomi denen şey artık milli üretime değil, milli tüketime bağlı. Yarattığınız tüketici pazarı ne kadar büyük olursa, ekonominiz de o kadar büyük kabul edilir.’ (Hayvan Dergisi, Sayı 38)

Ondan geriye inançları, çağdaş toplumun işleyen sistemlerine karşı alınabilecek önlemler ve devrimci bir ruh kaldı.

Körotonomedya topluluğu tarafından; 2008 yılında 11-14 Temmuz ortasında Ankara’da ‘Ulus Baker Buluşması’ adlı bir konferans düzenlendi ve Baker’ın görüşleri yeni nesillere aktarıldı.